-آقای دکتر، لطفا خودتان را معرفی کنید

دکتر کیارش ساعتچی ، پزشک فارغ التحصیل دانشگاه شهید بهشتی در سال 77هستم . در زمینه های مختلف طب مکمل تحصیل ، تحقیق و مطالعه نموده و درطی سالهای اخیر در چندین رشته از این حیطه نظیر طب انرژی(Energy Medicine)، طب سنتی هند (Ayurveda)،لیزر تراپی، آموزش روشهای طبیعی برای دسترسی به آرامش و تعادل و مشاوره های مربوطه ،همچنین در زمینه مدیریت استرس در سازمانها بطور تخصصی فعالیت نموده ام و در زمینه تدریس دانشگاهی نیز با دانشگاه های علامه طباطبایی ، شهید بهشتی و شیراز همکاری دارم .

- بعنوان مقدمه ، تعریفی از طب مکمل ارائه کنید و بفرمائید چگونه این شاخه از پزشکی در کنار طب رایج شکل گرفت ؟

ازچند قرن پیش وبویژه با آغاز قرن بیستم ، به دنبال پیشرفت فوق العاده اما تک بعدی تکنولوژی و علم ، رویکردهای مذهبی ،فلسفی ومعنوی به مقوله سلامت، آهسته آهسته کنار گذاشته شد . دانشمندان به این باور رسیدند که قادرند برای درک هر فرایند یا پدیده ای ، آن را در آزمایشگاه مورد آزمایش قرار دهند و یا با تکیه صرف بر کاربرد دارو، تمامی مشکلات و عدم تعادلهای انسان را درمان کنند. اما با گذشت چندین دهه بخصوص پس از دهه70 میلادی ، جوامع بشری به این واقعیت پی بردند که تمام جوابها در دارو و روشهای رایج علمی خلاصه نمی شود . همین امر موجب شکل گیری رویکردهای نوینی به سلامت در کشورهای مختلف شد . این نگاه جدید می گفت باید انسان را بصورت یک مجموعه در نظر گرفت . مجموعه ای که شامل لایه های چندگانه ای نظیر جسم، ذهن و روان است . در 35 سال گذشته تحقیقاتی بسیاری نیز در این ارتباط انجام شد.تجربیات جدیدی از دانشهای کهن بشری بدست آمد و نگاه به انسان از دیدگاه روانشناسی و پزشکی ، کاملا متحول شد .

سالهاست که آمارهای رسمی کشورهای پیشرفته صنعتی حکایت از این دارد که بین 70 تا 90 درصد مراجعات افراد به بیمارستانها، کلینیکها و مطبها ، گرچه در ظاهربه علت شکایات جسمی است ، اما در اصل ، ریشه درعدم تعادل ها و تنشهای ذهنی- روانی دارد . به همین دلیل درعلم طب ، به این دسته از بیماریها اصطلاحا " بیماریهای روان تنی (psycho somatic disorders) گفته می شود . در کشور خودمان هم گرچه آمار دقیقی در این زمینه در دسترس نیست ولی بر اساس نظر خواهی از بسیاری از همکاران پزشک ، به نظر می رسد ما هم از آمارمورد نظر تبعیت می کنیم .

در الگوی امروزی زندگی ، عوامل بیشماری سلامت بشر را تهدید می کند که ازمهمترین آنها عبارتند از:

1- آلودگیهای زیست محیطی از هوا،خاک و آب گرفته تا آلودگی های صوتی و الکترومغناطیسی (پرتوهای یونیزان ، امواج رادیویی ، ماکرو ویو، استفاده بی رویه و طولانی ازگوشی های همراه و ...)

2- تغذیه ناسالم (بی برنامه ، بدون توجه به نیازهای بدن،مملو از مواد شیمیائی و غیر طبیعی) از یک سو وعدم تحرک از سوی دیگر که سلامت جسم را بطور مستقیم به مخاطره می اندازد .

3- فشارهای زندگی پرشتاب امروزی و رقابتها ی کاری که اکثر اوقات ماهیت نا سالمی دارند .

مجموعه عوامل فوق موجب استهلاک و فرسودگی جسم و ذهن و روح بشر می گردد ومانع از دستیابی او به تجربه خوشبختی ، شادی و آرامش می گردد و در عمل ، علیرغم تمامی پیشرفتهای علمی جدید ، پزشکی رایج و روانشناسی برای بسیاری از مردم در پاسخگوئی به نیاز آنان برای برخورداری از یک زندگی سالم و با نشاط چندان موفق نبودند . همین امر سبب شد تا اندیشمندان و محققین درهر دو زمینه طب رایج و روانشناسی علمی ، نگاهی به گذشته کنند تا دریابند آیا طبیبان تمدنهای باستان در هند ، چین ومصر یا نوابغی همچون بوعلی سینا در ایران ، بقراط در یونان و پاراسلسوس در اروپای پس از قرون وسطی ، تجربیات و آموزه هایی برای انتقال به انسان پر تنش وفرسوده امروزی دارند یا خیر. جالب اینکه پاسخ به این سوال بیش ازحد انتظار آنان مثبت بود و به همین خاطر، طی سه تا چهار دهه اخیر ، قالبی نوین اما با زمینه ای کهن تحت عنوان" طب مکمل- جایگزین" شکل گرفت .این شاخه از طب ، در حقیقت مجموعه ای از روشهای تشخیصی ، درمانی و شیوه های زندگی سالم و طبیعی است که امروزه به موازات پزشکی رایج غربی و برای تقویت و تکمیل آن در سراسر دنیا بکار می رود .

بنا به پیشنهاد مرکز ملی طب مکمل- جایگزین ایالات متحده (NCCAM) این طب به صورت زیر تقسیم بندی می گردد :

سیستم های پزشکی جایگزین شامل :- طب سنتی ایران - طب سنتی هند - طب سنتی چین - هومیو پاتی

- ناتوروپاتی(طبیعی درمانی)

درمان های بر پایه بیولوژی (زیست شناسی) شامل : - مکملهای غذائی - داروهای گیاهی - رژیمهای غذائی خاص - مگا ویتامین تراپی

شیوه های دستکاری بدن یا بدن – پایه کایرو پراکتیک شامل : - استئوپاتی - رولفینگ - روش الکساندر - فلدن کرایس - کرانیو ساکرال - ماساژ درمانی

درمان های انرژی

الف) درمانهای حوزه انرژی(Biofield Therapies) شامل : - ریکی - درمان قطبی(پولاریتی) - شفای پرانیک - لمس شفا بخش - تای چی چوان - چی کونگ

ب) درمانهای بر پایه بیو الکترو مغناطیس (Bioelectromagnetic – based Therapies)

- حوزه های ضربان دار - حوزه های مغناطیسی (مغناطیس درمانی ) - حوزه های ناشی از جریانهای متغیر یا مستقیم

درمان های ذهن- بدن شامل : - مدیتیشن(مراقبه) - هیپنوتیزم - تجسم خلاق یا هدایت شده - شفای ذهنی - بیو فید بک - هنر درمانی - موسیقی درمانی - یوگا

به عبارت دقیقتر ، به جز تعداد محدودی از این رشته ها که شامل فلسفه ودستورات کاملی برای هدایت همه جانبه انسان به سوی سلامت پایدار می باشند و به همین دلیل طب جایگزین نام گرفته اند {مثل طب سنتی ایران، طب سنتی هند(Ayurveda)، طب سنتی چین ((TCM و طبیعی درمانی (Naturopathy){، سایر شیوه ها که تعداد آنها بیش از 100رشته است، بر آن هستند تا در کنار پزشکی مدرن، موجب افزایش مسئولیت پذیری بیماران در روند حفظ و ارتقای سلامت خود، تقویت تاثیرات دارویی و کاهش عوارض داروها از طریق کاهش نسبی نیاز به دارو گردند . خلاصه اینکه هر کدام از این رشته ها ، از زاویه ای خاص به بشر یاری می کنند تا با افزایش پتانسیل درمانگر طبیعت درون و طبیعت بیرون انسان ، اورا بسوی تعادل و سلامت رهنمون شوند.

در حال حاظر در کشورهای مختلف دنیا از طب مکمل-جایگزین چطور استقبال می شود ؟

در سالهای اخیر، دربسیاری از نقاط دنیا از جمله کشور خودمان ،عده قابل توجهی از پزشکان ضمن اعتقاد به توانمندی بی نظیر طب رایج بخصوص درزمینه جراحی و مدیریت موارد اورژانس ، به این باور رسیده اند که با ترکیب پتانسیلهای طب مکمل و طب رایج می توان به یک دید بدون تعصب و کاملتر از پزشکی تحت عنوان "طب تلفیقی"(Integrative Medicine) رسید.

براساس آمارهای سازمان جهانی بهداشت آمارهای تحقیقاتی زیادی ارائه شده تا پزشکان بتوانند با قضاوتی عادلانه وعلمی ، به آشنائی با طب مکمل تشویق شوند .آمارهای مختلف حاکی از این واقعیت است که در کشورهایی چون کانادا،انگلستان،آمریکا وآلمان ، میزان مراجعات به پزشکان(یا درمانگران) طب مکمل از دو دهه پیش تا به امروز، به وضوح افزایش یافته و در برخی موارد حتی چندین برابر شده است .

اگر بخواهم به چند نمونه اشاره کنم،ابتدا نگاهی می کنیم به آماری که در سال 2002 توسط سازمان جهانی بهداشت منتشر شد . این بررسی گویای این بود که در ایالات متحده و برخی کشورهای اروپائی مثل فرانسه و آلمان، آمار مراجعه به پزشکان طب مکمل تا %75 افزایش داشته . یعنی در واقع در این کشورها ،نسبت مراجعه به پزشکان در طب رایج ، کاهش چشمگیری پیدا کرده و روز به روز نیز بر تعداد مراجعات به پزشکان این طب افزوده می شود . برای نمونه ، در سال 1997 درصد مراجعه به پزشکان طب مکمل در آلمان و فرانسه به ترتیب 42و 49 در صد بوده در حالی که در سال 2002 این آمار به حدود 80 درصد رسید .

در سال 1990 نیز آمارهای کلی اروپا نشان می داد که 20 تا 50 درصد مردم از مشاوره ها و درمانهای طب مکمل استفاده می کنند اما بعد از گذشت 15 سال بیش از نیمی از جمعیت در این کشورها به درمانهای طب مکمل متمایل شده اند .

در ایالات متحده ، طی یک بررسی که توسط دکتر دیوید آیزنبرگ از دانشگاه هاروارد صورت گرفت ، تعداد مراجعات در سال 1990 ،425 میلیون بوده که با گذشت کمتر از یک دهه، در سال 1997 به 629 میلیون مراجعه در سال افزایش یافته و به طور مثال تعداد افرادی که از گیاهان دارویی استفاده می کرده اند ظرف همین مدت 4 برابر شده است و جالبتر اینکه هزینه های صرف شده برای این درمانها (که در بیشتر موارد شامل بیمه هم نمی باشد) در سال 1997 معادل 27 میلیارد دلار بوده که گویای میزان علاقه مندی مردم این کشور به طب مکمل است .

از طرفی آمارهای یک دهه گذشته در جامعه پزشکی بسیاری کشورها نظیر انگلستان ، نشان دهنده علاقه مندی پزشکان این کشورها به آشنایی با رشته های مختلف طب مکمل - جایگزین در طول زمان تحصیل و استفاده از آنها به عنوان یک رشته تخصصی پس از فارغ التحصیلی است.

از فعالیتهایی که شما و همکارانتان در زمینه طب مکمل در کشورمان انجام داده اید بگوئید

بر اساس همین آمارها و تحقیقات بین المللی که در چند دهه اخیر صورت گرفته ، گروهی از پزشکان در بیمارستان میلاد گرد هم آمدیم وبا حمایت برخی مسئولین کشوروهمچنین مدیریت بیمارستان میلاد، مرکز طب مکمل بیمارستان میلاد را پایه گذاری کردیم.از مهمترین اهداف این مرکز، اطلاع رسانی علمی و دانشگاهی به عموم مردم و همکاران در جامعه پزشکی درمورد طب مکمل ، انجام تحقیقات در این زمینه و کمک به ترویج علمی ، صحیح و بومی طب مکمل به دور ازهر گونه تعصب یا انحصار گرائی است.

از جمله اقدامات گروه می توان به برگزاری نخستین دوره های دانشگاهی آشنائی با طب مکمل جایگزین (FCCAM)وتکنیکهای ذهنی (MT)در کشور در دانشگاههای تهران و شهید بهشتی اشاره نمود که از سال 1380 به همت دکتر فرید نیک بین آغاز شد .از سال 1382 نیزبا دانشگاه شیراز برای برگزاری دوره های دانشگاهی ذهن بدن نظیر مراقبه (Meditation) و ریکی    (Reiki) همکاری نزدیک داریم .

از سوی دیگردر سال 1383 با حمایت دولت از طریق شورایعالی اطلاع رسانی ، وظیفه آگاه نمودن عموم هم میهنان و جامعه محترم پزشکی در مورد طب مکمل جایگزین ، به گروه سپرده شد و مدیریت اجرائی آن نیز به بنده واگذار شد . نتیجه این تلاش ، تاسیس سایت ملی www.cam.ir بود که شامل مجموعه مفیدی از اطلاعات به روز برای آشنائی بیشتر با طب مکمل جایگزین است .این سایت همچنین مکان مناسبی است برای همفکری و تبادل اطلاعات ، مقالات و تجربیات بین اساتید و صاحبنظران این حیطه.

در مرکز‍طب مکمل بیمارستان میلاد نیز از روشهای تشخیصی طب مکمل استفاده می کنیم. روشهایی که بر اساس ترکیب شیوه های قدیمی با تکنولوژی مدرن ، به تکمیل آزمایشات طب رایج یاری می کند.برای مثال یکی از روشهای تشخیصی جالب در طب ارتعاشی (Vibrational medicine) از مجموعه طب مکمل ، بررسی فعالیت الکتروفیزیولوژیک وجود انسان در دو سطح :

1) جسمی و 2) ذهنی- روانی است که به ما یاری می دهد تا علاوه بر تعیین میزان استرس فرد ، قسمتهائی از حوزه انر‍ژی زیستی(Human bio-energetic field) او را که در حال حاضر دچارعدم تعادل آشکار است یا بصورت پنهان می تواند فرد را در آینده دچار مشکلات جسمی نماید ، تشخیص دهیم . بدین ترتیب با تکیه بر تجربیات تحقیقاتی و تشخیصی که ظرف 4 سال گذشته در همین ارتباط در مرکز صورت گرفته ، مراجعه کننده می تواند با آگاهی بموقع از عدم تعادلهای احتمالی موجود در حوزه الکتروفیزیولوژیک خود ، از روشهای مختلف طب رایج یا طب مکمل برای پیشگیری یا درمان زودهنگام بیماری ، بهره مند شود .

انتخابی از مجله ارتباط موفق